29 Desember, 2009

Pandai Sikek


"Pandai Sikek Aku Dataaang!"
Saka Bandara Minangkabau, Pak driver Armen tancap gas menyang nagari (desa) Pandai Sikek kang dakimpi-impi wiwit 7 tahun kepungkur!
Mula bukane, nalika aku dhines menyang Padang, wawancara karo Pak Zul, salah sijine pengrajin lan pengusaha kain songket. Pak Zulkifli dan garwane Bu Nelvi, (Maaf Pak Zul, saya enggak mampir ke rumah) aweh info. Manawa aku kepengin weruh kain songket kang endah, kudu menyang Pandai Sikek. Nasihat itu dakeling-eling terus, malah nganti terobsesi kaya ngapa endahe songket Pandai Sikek.Jarene Pak Zul, Pandai Sikek penere ing lembah Gunung Marapi!
Nah, pas ana wektu aku sengaja wisata mrana. Tetela temenan. Pandai Sikek papane adhem. Beda banget karo Padang kang hawane panas. Masyarakat Pandai Sikek terkenal minangka pengrajin songket turun temurun wiwit ratusan tahun kepungkur (critane nyusul, ya). Uga ana kang dadi pengrajin ukir kayu.
Sadawane dalan, Armen ora leren cerita bab bencana gempa bumi ing Padang. Aku diliwatake Padang Panjang kang omah penduduke isih padha retak lan ambruk. Akeh warga isih mapan ing tenda darurat. Aku prihatin, ing satengahe ati kang gembira merga meruhi pemandangan elok tumuju Pandai Sikek.
Satengahe liyer-liyer, Armen ngendhegake mobil. “Mau ke lembah Anai?” pitakone. Armen nunjuk grojogan utawa air terjun ing pinggir dalan. Oho! Aku langsung parentah Armen supaya markir mobil ing sangerepe pintu gerbang kawasan wisata iku. Aku lan Erna mudhun banjur tuku tiket Rp1.000/person. “Hati-hati licin!” ujare Armen.



Wuah, cipratan banyu grojokan kang anyep njejet langsung nelesi rai lan kerudungku. Ups! Adhem. Aku lan


Rampung foto, aku ngampiri bakul panganan. Aku tertarik weruh buah kang wujude memper langsep/dhuku. “Ini namanya buah rambai,” ujare sing dodol. Penasaran, durung tau ngicipi rasane buah Rambai, aku tuku sadhompol. Regane Rp2.000. Waduuhh, tetela rasane kuecuuut. Mbokmenawa during tuwa. Dadine mung daksimpen ing kulkas hotel. (nganti balik maneh menyang Jakarta lali ora dakgawa bali), wuekeke…..kkkk.



Mburu wektu, Armen dakajak cepetan tancap gas maneh. “Tidak membasuh muka dulu? Airnya bisa bikin awet muda, lho,” tuture Armen. Haiyah! Kok, lagi omong sawese mlebu mobil. “Sudahlah. Kalau muda terus, nggak bisa ngrasain masa tua.” Erna ngakak krungu wangsulanku.
Ora nganti sejam ing perjalanan, lakune mobil wis tekan Koto Baru. Sawise Rumah Puisi-ne Taufik Ismail, (isih anyar gres) Armen ngajak mandhek maneh. “Belum afdol kalau belum makan kue bika.” Wuaduuhhh kadya tumbu oleh tutup. Dhasar weteng keroncongan, AC mobil kenceng, grimis pisan. Eteng tambah luwe. Akhire aku mudhun tuku kue bika sing digawe saka tepung beras . Ana sing dicampur gula Jawa lan gula pasir. Murah meriah. Rp25.000 oleh 10 iji. Kue bika-ne lagi wae mudhun saka keren. Mumpung ana Bukittinggi, aku nyoba melu mbakar bika ing warung bika Si Mariana. Wuah, bulek lan panas. Anggone masak isih nganggo keren, dadine ya bulek.




Akhirnya……Pandai Sikek di depan mata. Mobil mlebu dalan cilik, kiwa-tengen katon toko kerajinan mukena, bordir, lan ukiran. Mobil uga ngliwati omah gadhang khas Minangkabau. Kebak ukiran kang endah. Ing sangarepe pelataran ana blumbang kebak kebang terate lagi padha mekrok. Mripatku mblolok takjub. “Nanti kita harus ke sini!” bengokku marang Armen kang terus wae ngegas mobile.Mobil mandheg grek, ing ngarep Pasar Pandai Sikek, Jl.H.Miskin. Masya Allah. Pasare tutup! Aku lagi kelingan yen dina iku ngepasi karo tanggal 1 Syura lan dina Jumat pisan.
Dhasar wartawan! Aku ora kelangan akal. Sawise celingak-celinguk, kewaca papan nama pengrajin songket Ny.Yurni sing adohe mung 10 meter saka pasar. Aku niat mudhun. Armen ngeyel aku kudu tetep numpak mobil. So, pasti daktolak! Aku terbiasa hunting, cing!

Pembina Pengrajin Armen daktinggal. Dakkongkon turu ing mobil wae. Aku lan Erna mlaku mlipiri gang. Daklarik ora ketemu papan nama kang nunjuk ana pengrajin. Sing ana penrajin ukir kayu. Ana sawetara omah kang duwe blumbang kanggo ngingu iwak.



Aku mbalik maneh. Dakprangguli ana ibu-ibu metu saka omah. Untung-untungan, aku nyuwun priksa ibu mudha iku ana endi sing gawe songket. “Iya, Kami membuat songket. Cuma hari ini libur,” wangsulane. Cleng, kuciwa berat!
Mbok menawa bisa maca praupanku, ibu kang asma Diana iku langsung ngejak aku mlebu daleme. Hai! Ing ruang tamu, ana deretan lemari kaca majang hasil songketan. Aku banjur matur yen adoh-adoh saka Jakarta, aku mug kepengin meruhi proses nggawe kain songket kang kawentar iku.
Lhadalah! Ibu Diana katon ikhlas langsung mbeber kabeh kain songket kang kapajang ing lemari. Ngendikane Bu Diana, ing Pandai Sikek, kain songket iku sinebut tenun.Alate aran Panta. Tipe kain tenun Pandai Sikek aran Balapak lan becatue. Ana uga gabungan catue balapak. Tegese itungan benange mung loro nanging corake ngebaki kain. Dadi, ya endah tenan. Biasane, kain catue balapak kanggo acara kawinan. Sing bisa mbedakake tipe iku ana ing itungan benange nalika proses penenunan.

Tenun Pandai Sikek biasane digawe setelan kanggo sarung lan selendang. Ukurane 100 X 180 cm lan selendange 33 X 165 cm. Selendang kang biasane dienggo para pejabat lan bangsawan biasane luwih jembar. Ukurane 60 X 200 cm. Sarung-sarung iku ditenun karana benang emas/perak ing sandhuwure benang katun utawa sutra. Regane? Wuah, paling murah Rp3 juta-an.

Sairing mekaring jaman, saiki kaintenun Pandai Sikek uga ana sing digawe luwih praktis. Wis dipola kanggo rasukan padinan. Mesthi wae motife beda karo kain tradisional.

Upakarti
Durung nganti tuntas nerangake bab songket, ibune Bu Diana, Hj.Yurni. “Ini ibu saya Hj.Yurni. Baru saja pulang dari pameran di Belanda. Sebelumnya ke Malaysia,” ature Bu Diana. Wow, Hj.Yurni iki penerima penghargaan Upakarti tahun 1989, minangka upayane membina pengrajin kecil. Tekan saiki hasile kain songket sebagian warga Pandai Sikek, ditampung Hj.Yurni kang bukak cabang ing Jl.Limau, IV Jati Bening II, Jakarta. Pelanggane Bu Yurni wiwit saka wong-wong sugih Malaysia nganti fashion desainer ing Jakarta.



Aku begja temenan bisa ketemu Hj.Yurni kang tetep nglestarekake kerajinan songket kang tumrapku ngedap-edapi. Aku tansah takjub Manawa meruhi kain songket saka Sumbar. Emane, dina iku karyawane Hj.Yurni prei dadi ora bisa meruhi proses nyongket ala Pandai Sikek.
Ora mung kain songket karyane Hj.Yurni. Ana uga kerajinan kanggo souvenir kaya gantungan kunci, tas, enggak sandal, selop, sarta hiasa dinding. Sadurunge pamit mulih, aku tuku tas-tas cilik kanggo souvenir.
Hei! Critaku bab Pandai Sikek during kelar. Isih crita anggonku mertamu ing daleme Hj.Sanuar pemilik Pusako. Critane luwih ngedab-edabi. Sabar, ya.
***********************************

Tidak ada komentar: